ការវិភាគលើទីផ្សារឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន៖ បញ្ហាប្រឈមជាសកល មិនមែនសម្រាប់តែកម្ពុជា

សេចក្តីផ្តើម

ថ្មីៗនេះ សារព័ត៌មានអន្តរជាតិមួយចំនួនបានចុះផ្សាយរបាយការណ៍អវិជ្ជមានជាបន្តបន្ទាប់ទាក់ទងនឹងប្រទេសកម្ពុជា ដោយចោទប្រកាន់ថាមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែនជាច្រើន រួមមាន ការបោកប្រាស់តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត (Scam), ការជួញដូរមនុស្ស និងការរត់ពន្ធផ្សេងៗ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដើម្បីយល់ច្បាស់ពីឫសគល់នៃបញ្ហានេះ យើងត្រូវពិនិត្យមើលទៅលើបរិបទសកលកាន់តែទូលំទូលាយ។ អត្ថបទនេះនឹងធ្វើការបកស្រាយដោយផ្អែកលើរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវរបស់វេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក (World Economic Forum) ឆ្នាំ២០២៤ ដើម្បីបង្ហាញពីប្រភពពិតនៃបញ្ហា និងតួអង្គពាក់ព័ន្ធដែលកំពុងជំរុញទីផ្សារឧក្រិដ្ឋកម្មនេះ។

បរិបទសកលនៃសេដ្ឋកិច្ចខុសច្បាប់

យោងតាមរបាយការណ៍របស់វេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ឧក្រិដ្ឋកម្មគឺជាឧបសគ្គដ៏ធំមួយដែលរាំងស្ទះដល់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច។ សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចខុសច្បាប់ (Illicit Economy) មិនត្រឹមតែបំផ្លាញនូវស្ថិរភាពសង្គមប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងធ្វើឲ្យខាតបង់សេដ្ឋកិច្ចជាតិទៀតផង។ ការស្រាវជ្រាវបានរកឃើញថា បញ្ហានេះមិនមែនកើតមានតែក្នុងប្រទេសណាមួយនោះទេ គឺវាជារឿងសកល ដោយមានវត្តមាននៅក្នុងបណ្តាប្រទេសជាច្រើនក្នុងតំបន់អាស៊ានដូចជា ឡាវ សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន ឥណ្ឌូណេស៊ី ថៃ និងវៀតណាម។

កត្តាជំរុញឲ្យមានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចខុសច្បាប់

របាយការណ៍បានគូសបញ្ជាក់ពីកត្តាធំៗចំនួន ៦ ដែលជាមូលហេតុចម្បងនាំឲ្យមានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចខុសច្បាប់រីករាលដាល៖

1. វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច៖ នៅពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចសកល ឬក្នុងតំបន់ជួបប្រទះវិបត្តិ វាបង្កើតជាឱកាសសម្រាប់សកម្មភាពខុសច្បាប់រីកចម្រើន។
2. វិសមភាពឱកាសសេដ្ឋកិច្ច៖ កង្វះឱកាសស្មើគ្នាក្នុងការប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិត អាចជម្រុញឲ្យមនុស្សមួយចំនួនងាកទៅរកផ្លូវខុសច្បាប់។
3. ការកើនឡើងនៃឧក្រិដ្ឋកម្មតាមអ៊ីនធឺណិត (Cybersecurity)៖ ការរីកចម្រើននៃបច្ចេកវិទ្យា ក៏បានបើកឆានែលសម្រាប់ក្រុមឧក្រិដ្ឋជនធ្វើសកម្មភាពកាន់តែងាយស្រួល។
4. ក្រុមជនចំណាកស្រុកងាយរងគ្រោះ៖ ពលករ ឬជនចំណាកស្រុកដែលស្ថិតក្នុងស្ថានភាពលំបាក ងាយក្លាយជាគោលដៅនៃការកេងប្រវ័ញ្ច និងបង្ខំឲ្យចូលរួមក្នុងសកម្មភាពខុសច្បាប់។
5. ភាពអត់ការងារធ្វើ៖ កង្វះការងារគឺជាកត្តាចម្បងមួយដែលញ៉ាំងឲ្យមានការកើនឡើងនូវសកម្មភាពឧក្រិដ្ឋកម្ម។
6. ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ៖ ភាពតានតឹងរវាងប្រទេសមហាអំណាចក្នុងតំបន់ក៏អាចបង្កើតបរិយាកាសអំណោយផលដល់ឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែនផងដែរ។

ទីផ្សារឧក្រិដ្ឋកម្ម៖ ការកើនឡើង និងប្រភេទនៃឧក្រិដ្ឋកម្ម

ទីផ្សារឧក្រិដ្ឋកម្ម (Crime Market) មានការកើនឡើងគួរឲ្យកត់សម្គាល់ចន្លោះពីឆ្នាំ២០២១ ដល់ឆ្នាំ២០២៣។ របាយការណ៍បានចង្អុលបង្ហាញពីប្រភេទនៃឧក្រិដ្ឋកម្មដែលកំពុងរីករាលដាលខ្លាំងរួមមាន៖

• ការជួញដូរមនុស្ស (Human Trafficking)
• ការរត់ពន្ធមនុស្ស (Human Smuggling)
• ការជម្រិតទារប្រាក់ (Extortion)
• ការជួញដូរអាវុធ
• ពាណិជ្ជកម្មទំនិញក្លែងក្លាយ
• ការជួញដូរខុសច្បាប់នូវធនធានធម្មជាតិ
• ការជួញដូរគ្រឿងញៀន
• ឧក្រិដ្ឋកម្មហិរញ្ញវត្ថុ

លើសពីនេះ បញ្ហាថ្មីៗដែលកំពុងលេចឡើងយ៉ាងខ្លាំងក្លាគឺ ពាណិជ្ជកម្មទំនិញក្លែងក្លាយ ការជួញដូរខុសច្បាប់ និងឧក្រិដ្ឋកម្មតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត។

តួអង្គសំខាន់ៗដែលនៅពីក្រោយទីផ្សារឧក្រិដ្ឋកម្ម

ការស្រាវជ្រាវបានកំណត់អត្តសញ្ញាណក្រុមមនុស្ស ៥ ប្រភេទ ដែលជាអ្នកជំរុញឲ្យទីផ្សារងងឹត ឬទីផ្សារឧក្រិដ្ឋកម្មនេះកើតមានឡើង៖

1. ក្រុមម៉ាហ្វីយ៉ា (Mafia)៖ ជាអ្នកបង្កើត និងផ្សព្វផ្សាយឲ្យមានទីផ្សារនេះ។
2. បណ្តាញឧក្រិដ្ឋជន (Criminal Networks)៖ ជាអ្នកប្រតិបត្តិការ និងពង្រីកបណ្តាញរបស់ខ្លួន។
3. ជនបង្កប់ (Embedded Individuals)៖ បុគ្គលដែលពិបាកនឹងសម្គាល់ថាជាមនុស្សល្អ ឬអាក្រក់ ដែលបង្កបញ្ហាក្នុងសង្គម។
4. ជនបរទេស៖ មិនមែនជនបរទេសទាំងអស់សុទ្ធតែមានចេតនាល្អក្នុងការចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍នោះទេ មួយចំនួនមានបំណងបង្កការរាំងស្ទះ។
5. វិស័យឯកជន (Private Sector)៖ នេះគឺជាកត្តាថ្មីមួយដែលត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ដោយមានការចូលរួមពីវិស័យឯកជនមួយចំនួនក្នុងការជំរុញទីផ្សារឧក្រិដ្ឋកម្មនេះ ដែលមិនមានលេចឡើងក្នុងរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០២១ ទេ។

ជំហររបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា

រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសក្រសួងមហាផ្ទៃ បានប្រកាសយ៉ាងច្បាស់ថា មិនស្វាគមន៍ ធុរជន ឬអ្នកវិនិយោគណាដែលបង្កឲ្យមានចលាចល និងបញ្ហាសង្គមឡើយ។ កម្ពុជាបាននិងកំពុងដាក់ចេញនូវវិធានការយ៉ាងតឹងរ៉ឹងដើម្បីទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបរាល់សកម្មភាពខុសច្បាប់ទាំងនេះ។ គួរជម្រាបផងដែរថា នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់វេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកគិតត្រឹមឆ្នាំ២០២៣ មិនមានការរំលេចឈ្មោះប្រទេសកម្ពុជាថាជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាឧក្រិដ្ឋកម្មនេះទេ។

សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

បញ្ហាឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន និងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចខុសច្បាប់ គឺជាបញ្ហាប្រឈមជាសកល ដែលកំពុងកើតមានឡើងនៅគ្រប់បណ្តាប្រទេស ទោះបីជាប្រទេសនោះជាប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ ឬកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ក៏ដោយ។ ការរីកចម្រើននៃបច្ចេកវិទ្យា បានធ្វើឲ្យការទប់ស្កាត់កាន់តែមានភាពស្មុគស្មាញ។ ដូច្នេះ ការយល់ដឹងពីប្រភពពិតនៃបញ្ហា និងបរិបទសកល គឺជារឿងចាំបាច់ ដើម្បីជៀសវាងការវាយតម្លៃជាឯកតោភាគីមកលើប្រទេសណាមួយ។ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា រួមជាមួយដៃគូអភិវឌ្ឍន៍នានា ប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងបញ្ហានេះ ដើម្បីធានាបាននូវសន្តិសុខ និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិប្រកបដោយចីរភាព។

ដកស្រង់ពី៖